هومو جولونسیس؛ حلقه‌ی گمشده‌ی تکامل انسان در شرق آسیا؟

کشف گونه‌ای جدید از انسان‌های باستانی: هومو جولونسیس (Homo juluensis) کیست؟

۳۰ ژانویه ۲۰۲۵ | منبع: Live Science 

 نویسنده: کریستینا کیلگروو

پژوهشگران گونه‌ای جدید از انسان‌های باستانی را شناسایی کرده‌اند که آن را هومو جولونسیس (Homo juluensis) نامیده‌اند. این نام، که به معنای "سر بزرگ" است، بر اساس یک جمجمه بسیار بزرگ کشف‌شده در چین انتخاب شده است.

اما این گونه جدید چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه به دیرینه‌شناسان کمک می‌کند تا تنوع انسان‌های نخستین را در دوران پلیستوسن میانه (حدود ۳۰۰ تا ۵۰ هزار سال پیش) بهتر درک کنند؟

معمای تکامل انسان در پلیستوسن میانه

پس از آنکه هومو ساپینس (H. sapiens) حدود ۳۰۰ هزار سال پیش تکامل یافت، اجداد ما به‌سرعت از آفریقا به اروپا و آسیا مهاجرت کردند. مدت‌هاست که پژوهشگران در تلاشند تا نحوه‌ی تکامل گونه‌های انسانی قبل از ظهور انسان مدرن را درک کنند، به‌ویژه در بازه‌ی ۷۰۰ هزار تا ۳۰۰ هزار سال پیش، یعنی زمانی که گونه‌های مختلفی از انسان‌های نخستین در کنار یکدیگر می‌زیستند.

برای مثال، فسیل‌هایی از هومو هایدلبرگنسیس (H. heidelbergensis) در اروپای غربی و هومو لُنگی (Homo longi) در چین مرکزی کشف شده‌اند. با این حال، برخی از دانشمندان این گونه‌ها را به‌عنوان گونه‌های جداگانه به رسمیت نمی‌شناسند و آنها را در دسته‌بندی‌های کلی‌تری مانند "هومو ساپینس‌های باستانی" یا "انسان پلیستوسن میانه" قرار می‌دهند. این مسئله باعث شده که پژوهشگران این دوره را "آشفتگی در میانه" بنامند.

شناسایی فسیل‌های جدید و معرفی گونه‌ی جولورن (Juluren)

شیوجی وو (Xiujie Wu)، دیرینه‌شناس از آکادمی علوم چین، و کریستوفر بِی (Christopher Bae)، انسان‌شناس از دانشگاه هاوایی، در مقاله‌ای که سال ۲۰۲۳ در مجله The Innovation منتشر شد، استدلال کردند که استفاده از این دسته‌بندی‌های کلی، فهم ما از روابط تکاملی انسان‌های نخستین را مختل کرده است.

در مقاله‌ای دیگر که ماه می ۲۰۲۴ در مجله PaleoAnthropology منتشر شد، وو و بِی مجموعه‌ای از فسیل‌های انسان‌تبار را که دهه‌ها قبل در منطقه شوجیا‌یائو (Xujiayao) در شمال چین کشف شده بودند، بررسی کردند. این جمجمه‌ها بسیار بزرگ و پهن بودند و برخی ویژگی‌های آنها به نئاندرتال‌ها (Neanderthals) شباهت داشت، اما درعین‌حال، نشانه‌هایی از شباهت به انسان مدرن و دنیسوواها (Denisovans) نیز در آنها دیده می‌شد.

آنها در مقاله‌ی خود نوشتند:

"این فسیل‌ها به‌طور کلی نشان‌دهنده‌ی نوعی جدید از انسان‌های با مغز بزرگ هستند که در بخش وسیعی از آسیای شرقی در دوره‌ی کواترنری (بین ۳۰۰ هزار تا ۵۰ هزار سال پیش) حضور داشتند. ما این گروه را جولورن (Juluren) یا 'مردمان سر بزرگ' می‌نامیم."

در مقاله‌ای که در ۲ نوامبر ۲۰۲۴ در مجله Nature Communications منتشر شد، وو و بِی پیشنهاد دادند که برای درک بهتر تنوع انسان‌های نخستین در شرق آسیا، باید اصطلاحات جدیدی به کار برد. به گفته‌ی آنها، تقسیم "هوموهای باستانی" در این منطقه به حداقل چهار گونه—هومو فلورِسیِنسیس (H. floresiensis)، هومو لوزونِنسیس (H. luzonensis)، هومو لُنگی (H. longi) و هومو جولونسیس (H. juluensis)— می‌تواند به درک پیچیدگی تکامل انسان کمک کند.

ویژگی‌های فسیل‌های هومو جولونسیس

هومو جولونسیس بر اساس فسیل‌هایی از ۲۲۰ هزار تا ۱۰۰ هزار سال پیش از دو مکان در چین، شوجیا‌یائو (Xujiayao) و شوچانگ (Xuchang)، تعریف شده است.

در سال ۱۹۷۴، کاوشگران در شوجیا‌یائو بیش از ۱۰ هزار ابزار سنگی و ۲۱ قطعه فسیل انسانی مربوط به حدود ۱۰ فرد مختلف را کشف کردند. 

جمجمه‌های این انسان‌ها بزرگ و ضخیم بودند.در سایت شوچانگ نیز چهار جمجمه‌ی بزرگ یافت شده است که به نئاندرتال‌ها شباهت دارند.

بررسی ترکیب ویژگی‌های این گروه‌های فسیلی باعث شد که وو و بِی در مقاله‌ی ماه می ۲۰۲۴ پیشنهاد کنند که این فسیل‌ها به یک جمعیت جدید انسان‌تبار در منطقه تعلق دارند که به نام "جولورن" شناخته می‌شوند.

ارتباط ژنتیکی با دیگر گونه‌های انسان‌تبار

هرچند هومو جولونسیس به‌عنوان یک گونه‌ی جدید معرفی شده است، اما این به معنای انزوای کامل ژنتیکی آن‌ها نیست. پژوهشگران معتقدند که این گروه حاصل آمیختگی (هیبریداسیون) بین گونه‌های مختلف انسان‌تبار در پلیستوسن میانه، از جمله نئاندرتال‌ها، بوده است. این یافته‌ها از این ایده حمایت می‌کند که آمیختگی بین گروه‌های انسانی نقش مهمی در تکامل انسان در شرق آسیا داشته است.

نظرات کارشناسان درباره‌ی هومو جولونسیس

هرچند که هومو جولونسیس هنوز به‌طور گسترده در جامعه‌ی علمی پذیرفته نشده است، اما نام آن در بین متخصصان در حال رواج یافتن است.

جان هاکس (John Hawks)، دیرینه‌شناس از دانشگاه ویسکانسین، در ۱۶ ژوئن ۲۰۲۴ در یک پست وبلاگی نوشت:

"نام‌گذاری در زیست‌شناسی تکاملی و انسان‌شناسی اهمیت زیادی دارد. یک نام، ابزاری ذهنی است که به ما امکان می‌دهد درباره‌ی یک مفهوم با دیگران صحبت کنیم. من نام 'جولورن' را جایگزینی برای 'دنیسووا' نمی‌دانم، بلکه آن را راهی برای اشاره به یک گروه خاص از فسیل‌ها و جایگاه احتمالی آن‌ها در شبکه‌ی گروه‌های باستانی می‌بینم."

کریس استرینگر (Chris Stringer)، دیرینه‌شناس از موزه تاریخ طبیعی لندن، در ایمیلی به Live Science اشاره کرد که:

"مطالعات ما نشان می‌دهد که بقایای نسبت‌داده‌شده به هومو جولونسیس ممکن است بهتر در دسته‌ی 'هومو لُنگی' قرار بگیرند. به نظر من داشتن جمجمه‌ی بزرگ، ویژگی تعیین‌کننده‌ی مفیدی برای تعریف یک گونه‌ی جدید نیست."

با این حال، او تأکید کرد که فسیل‌های شوچانگ به دلیل شباهت‌های نئاندرتالی، احتمالاً گروهی متفاوت از دیگر فسیل‌های شرق آسیا هستند.

بِی در بیانیه‌ای اشاره کرد که نام‌گذاری گونه‌های جدید به شفاف‌تر شدن سوابق فسیلی، به‌ویژه در آسیا، کمک می‌کند و در نهایت به بهبود ارتباطات علمی منجر خواهد شد.

ترجمه مجله علمی کازمولوژی کازمولوژی