اخترشناسان با معمایی کیهانی روبرو شده‌اند که خواب را از چشمانشان ربوده است. پژوهشگران به‌تازگی انفجاری از پرتوهای گاما را در خارج از کهکشان راه شیری رصد کرده‌اند که شبیه هیچ پدیده شناخته‌شده‌ای نیست. این رویداد آن‌قدر عجیب است که در حال حاضر هیچ توضیح قانع‌کننده‌ای برای آن وجود ندارد، اما شاید سرنخی از سیاهچالههای گمشده و کمیاب کیهان در دست داشته باشد.
داستان از ۲ ژوئیه ۲۰۲۵ شروع شد، زمانی که تلسکوپ فضایی پرتو گامای فِرمی ناسا، سیگنالی از یک انفجار پرتو گاما (که به اختصار GRB نامیده می‌شود) دریافت کرد. این انفجارها، قدرتمندترین انفجارهای شناخته‌شده در عالم هستند و معمولاً از مرگ ستارگان غول‌پیکر یا برخورد اجرام بسیار چگال مانند ستاره‌های نوترونی پدید می‌آیند. اما نکته شگفت‌انگیز اینجا بود: انفجارهای گاما معمولاً رویدادهایی بسیار کوتاه هستند و از چند میلی‌ثانیه تا چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشند. با این حال، این انفجار جدید که با کد GRB 250702BDE شناخته می‌شود، برای نزدیک به یک روز کامل به فعالیت خود ادامه داد!
شگفتی‌ها به همین‌جا ختم نشد. آنتونیو مارتین-کاریلو، اخترفیزیکدان از دانشگاه کالج دوبلین و یکی از نویسندگان اصلی این پژوهش، می‌گوید: «انفجارهای گاما رویدادهایی فاجعه‌بار هستند و انتظار می‌رود فقط یک بار رخ دهند، زیرا منبع آن‌ها از چنین انفجار مهیبی جان سالم به در نمی‌برد.» اما این رویداد نه‌تنها بارها و بارها فوران کرد، بلکه به نظر می‌رسید این فوران‌ها دوره‌ای و تکرارشونده بودند؛ پدیده‌ای که در ۵۰ سال رصد انفجارهای گاما بی‌سابقه بوده است.
برای درک بهتر این پدیده، تیم‌های تحقیقاتی از سراسر جهان دست به کار شدند. پس از رصد اولیه توسط تلسکوپ فِرمی، مشخص شد که یک روز قبل، کاوشگر اینشتین (یک تلسکوپ فضایی پرتو ایکس متعلق به آکادمی علوم چین) نیز فعالیت‌هایی را از همین منبع ثبت کرده بود. سپس، اخترشناسان در رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) در شیلی را به سوی این منبع نشانه رفتند. داده‌های این تلسکوپ قدرتمند، که بعداً توسط تلسکوپ فضایی هابل نیز تأیید شد، نشان داد که این انفجار اسرارآمیز در کهکشان ما رخ نداده، بلکه از اعماق فضای میان‌کهکشانی به ما رسیده است.
اما چه چیزی می‌تواند چنین پدیده عجیبی را رقم زده باشد؟
دانشمندان دو سناریوی اصلی را مطرح کرده‌اند که هر دو به نوبه خود هیجان‌انگیز و بی‌سابقه هستند:
۱. مرگ یک ستاره بسیار خاص:یک احتمال این است که یک ستاره بسیار پرجرم (حدود ۴۰ برابر جرم خورشید) به شیوه‌ای کاملاً نامتعارف مرده باشد. در این سناریو، پس از انفجار اولیه، مقداری از مواد ستاره به نوعی به «موتور مرکزی» این انفجار سوخت‌رسانی کرده و باعث فوران‌های مکرر شده است.
۲.یک سیاه‌چاله کمیاب در حال بلعیدن یک ستاره: نظریه جذاب‌تر، وقوع یک «رویداد کشندی» (Tidal Disruption Event یا TDE) است. در این پدیده، یک ستاره که بیش از حد به یک سیاه‌چاله نزدیک می‌شود، توسط گرانش عظیم سیاه‌چاله متلاشی و بلعیده می‌شود. اما برای تولید چنین انفجار طولانی و تکرارشونده‌ای، این نمی‌تواند یک سیاه‌چاله معمولی باشد. به گفته مارتین-کاریلو، این سناریو نیازمند یک ستاره غیرعادی است که توسط یک سیاه‌چاله حتی غیرعادی‌تر از نوع «جرم متوسط» (Intermediate-mass black hole) از هم دریده شود.
این سیاه‌چاله‌ها، حلقه‌ی گمشده‌ی خانواده سیاه‌چاله‌ها هستند؛ بزرگ‌تر از سیاهچالههای ستاره‌زاد (که از مرگ ستارگان به وجود می‌آیند) و کوچک‌تر از سیاهچالههای ابرپرجرم در مرکز کهکشان‌ها. اخترشناسان مدت‌هاست که به دنبال شواهد قطعی از وجود آن‌ها می‌گردند و این انفجار ممکن است اولین سرنخ جدی در این زمینه باشد.
هر کدام از این دو توضیح که درست باشد، یک کشف بزرگ و منحصر به فرد در نجوم خواهد بود. تیم تحقیقاتی همچنان در حال رصد پس‌لرزه‌های این انفجار است تا با تعیین دقیق مکان و انرژی آن، پرده از راز این آتش‌بازی کیهانی بردارد. همان‌طور که مارتین-کاریلو می‌گوید: «ما هنوز مطمئن نیستیم چه چیزی این پدیده را ایجاد کرده، اما گام بزرگی در جهت درک این جرم فوق‌العاده غیرعادی و هیجان‌انگیز برداشته‌ایم.»
0 نظرات